Prątek gruźlicy może wywoływać jako zmianę elementarną także martwicę tkanki płucnej, przedtem zupełnie nie zmienionej (necrosis prirmitiva). Taką pierwotną martwicę spostrzega się w rzadkich przypadkach posocznicy gruźliczej (sepsis tubercuiosay) powstałej wskutek bardzo, ciężkiego zakażenia gruźliczego przy zupełnym braku odporności ustroju. W gruźlicy płuc spotyka się także pierwotną martwicę gruźliczą, lecz bardzo rzadko ...
Znamienną cechą alergii gruźliczej jest jej zmienność. Jak o tym świadczą odczyny turbekulinowe, które są wyrazem stanu alergicznego, na alergię wpływaj ą liczne czynniki, przede wszystkim gruczoły dokrewne. Tyroksyna wzmaga odczyny tuberkulinowe, adrenalina i pituitryna hamują. Alergia obniża się w pewnych okresach życia płciowego kobiet. Wpływają na nią także czynniki nerwowe i naczyniowe wybitne wzmożenie odczynów tuberkulinowych...
Gdy wreszcie odporność w jakimkolwiek narządzie wygaśnie całkowicie, posocznica początkowa może wywołać odosobnioną gruźlicę narządową, cechującą trzeciorzędny okres gruźlicy w ujęciu Rankego. Najczęściej jest to odosobniona gruźlica płuc. Jednocześnie wzmaga się także, wprawdzie nieznacznie, ogólna odporność. Uniemożliwia to tworzenie się przerzutów drogą krwi, znamienne dla gruźlicy trzeciorzędnej. W samych płucach...